Kısırlık ( İnfertilite )
Çiftlerin korunma yöntemi olmadan 1 yıl cinsel birlikteliklerine rağmen gebelik oluşmaz ise infertilite açısından değerlendirilmeye alınmaları gerekir. Kadın yaşı 35’in üzerinde ise ve 6 ay korunmasız ilişkiye rağmen gebelik olmazsa kısırlık sebebi araştırılmaya başlanır. Diğer yandan, kısırlık olabileceğini düşündüren bulgular(adet düzensizliği, ileri evre endometriozis, tüplerde tıkanıklık, rahim hastalığı ve anormal sperm tahlil sonucu mevcutsa) varsa 1 yıl beklenmeden kısırlık açısından değerlendirmeye başlamak gerekir. Toplumda çocuğu olmayan çiftlerin oranı yaklaşık olarak % 10-15 civarındadır.
Doğurganlığı etkileyen faktörler nelerdir?
* Yaş
* Cinsel birliktelik sıklığı, cinsel yolla bulaşan hastalıklar
* Alkol ve sigara kullanımı
* Kullanılan İlaçlar
* Kadının geçmişinde geçirdiği hastalıklar ve ameliyatlar
* Beslenme biçimi ve Kilo
* Stres ve hormonal bozukluklar
* Genital organlardaki doğumsal anormallikler
Hamileliğin oluşabilmesi için gereken şartlar nelerdir?
* Kadının sağlıklı yumurta üretimi,
* Erkeğin kaliteli sperm üretimi,
* Spermin yumurtaya ulaşmasını sağlayan sağlıklı fallop tüpleri,
* Spermin yumurtayı döllemesi ve yeterli embriyo kalitesi,
* Döllenmiş yumurtanın(embriyo) rahimde içinde tutunabilmesi gerekir
Kısırlık nedenleri nelerdir?
-Kadın kaynaklı kısırlık
-Erkek kaynaklı kısırlık
-Hem erkek ve hem de kadın kaynaklı kısırlık
-Sebebi açıklanamayan kısırlık
Kadın kaynaklı kısırlık nedenleri:
Yumurtlama bozuklukları:
* En sık yumurtlama bozukluğu yapan hastalık, polikistik over sendromudur.
* Beyinde hormon salgılayan bir organ olan hipofiz bezinden salgılanan ve anne sütü üretimini uyaran prolaktin hormonunun artış gösterdiği bir durum olan hiperprolaktinemi hastalığı yumurtlamayı engelleyebilir.
* Tiroid hormonu azlığı (hipotiroidizm) ya da fazlalığı (hipertiroidizm) adet döngüsünü ve yumurtlamayı bozabilir.
* Azalmış yumurtalık rezervi olan kadınlarda yumurta kalitesi, sayısı ve yumurtlama fonksiyonu bozulur
* Primer yumurtalık yetmezliği (erken menopoz), yumurtalıkların çalışmayı bıraktığı ve adetin 40 yaşından önce sona erdiği durumdur. Nedeni genellikle bilinmemekle birlikte, bağışıklık sistemi hastalıkları, Turner sendromu gibi bazı genetik durumlar veya taşıyıcıları da dahil olmak üzere bazı faktörler erken menopoz ile ilişkilidir. Frajil X sendromu ve radyasyon-kemoterapi tedavileri de erken menopoza neden olabilir.
* Yumurtlamayı bozan diğer nedenler arasında stres, aşırı egzersiz, obezite, yeme bozuklukları veya tümörler yer alabilir.
-Rahim ve Tüplerin Hastalıkları:
* Rahimdeki hastalıklar: Rahim kaynaklı miyomlar, polipler, rahim iç zarı yapışıklıkları, rahimin doğumsal anormallikleri (rahimde perde gibi) ve rahim ağzındaki anormallikler kısırlığa sebep olur.
Rahim hastalıklarının teşhisinde ilk yapılan standart testimiz histerosalpingografi (HSG) dir. Teşhisde ultrasonografi de kullanılır: Normal transvajinal ultrasonografi, 3 ya da 4 boyutlu ultrasonografi incelemesi yada rahim içine serum fizyolojik verilerek yapılan ultrasonografik inceleme (Salin infizyon sonografi=SİS) ile de rahim hastalıklarının teşhisine yardımcı olunur.
Teşhis konduktan sonra histeroskopi (kameralı kapalı ameliyat) sistemi ile vajinal yoldan rahim içine girilerek kesin teşhis konur. Histeroskopi ise sadece teşhis koymakla kalmayıp, hastalığın tedavisinin yapılmasını da sağlar.
* Tüplerin hastalıkları (hasarı veya tıkanması): Genellikle tüplerin iltihaplanmasından kaynaklanır. Cinsel yolla bulaşan bir genital enfeksiyon, endometriozis veya genital organların çevresindeki diğer organların (apandisit gibi) enfeksiyonu sebebiyle oluşan iltihabi reaksiyon ve iç genital organların çevresinde oluşan yapışıklıklar fallop tüplerinin tıkanmasına ve hasar görmesine sebep olur.
Bazen, kalıcı doğum kontrol yöntemi olarak fallop tüplerini bağlatmayı seçmiş olan kadınlar sonraki dönemlerde herhangi bir sebeple tekrar çocuk sahibi olmaya karar verebilir. Bu kadınların tekrar çocuk sahibi olabilmeleri için ya mikrocerrahi yöntemiyle tüplerini açtırması ya da tüp bebek tedavisine yönelmeleri gerekir.
Tüplerdeki hasarın belirlenmesi için ilk yapılan standart test histerosalpingografi (HSG=kontrast boyalı madde verilerek çekilen röntgen filmi) dir. Histerosalpingografi ile tüplerdeki tıkanıklıklar, tüp içinde sıvı birikmesine bağlı şişme (hidrosalpenks), şekil bozuklukları hakkında fikir sahibi olunur. Tüplerdeki hastalıklarda HSG’nin belirleyiciliği en az % 65 dir. Tüplerin hastalığının % 100 olarak teşhisinin konulmasını istiyorsak, gerekli durumlarda (her zaman değil) teşhis amaçlı laparoskopi (kapalı ameliyat) yapılır. Laparoskopi ile tüplerin yapısı direkt olarak gözlemlendikten sonra, mavi boya(metilen blue) verilerek tüp tıkanıklığı değerlendirilir ve ayrıca endometriozis ya da genital organ yapışıklıkları gibi hastalıklar varsa tesbit edilebilir. Laparoskopi ile teşhis konduğu anda, gerekli görülürse yapılan cerrahi tedavi hastaya laparoskopinin sağladığı büyük bir avantajdır.
- Endometriozis ve Çikolata kistleri: Adet kanı rahim iç zarı (endometrium dokusu) döküntüsüdür. Normalde, adet kanı her ay rahim içinden aşağı doğru yönelerek vajinadan dışarı doğru çıkma eğilimindedir. Fakat bazen adet kanı tüp kanallarından geriye akarak karın içine boşalır ve adet kanının içerdiği rahim iç zarı hücreleri genital organlara, karın içi organlara ve karın zarına yapışarak büyür. Olmaması gereken yerde yapışarak kalan ve aktivasyonunu devam ettiren rahim iç zarı hücreleri endometriozis hastalığını oluşturur. Genellikle, bu şekilde gelişen endometriozis hastalığı yumurtalıkların, rahimin ve fallop tüplerinin işlevini etkileyerek kısırlığa sebep olur. Yumurtalıklarda oluşan endometriozis hastalığı, içi yoğun ve kahve rengi bir sıvı içeren kist oluşturursa bunun adına endometrioma ya da çikolata kisti denir.
Erkek kaynaklı kısırlık nedenleri:
1) Beyindeki “hipotalamus ve hipofiz” isimli hormon salgılayan organlardan kaynaklı (FSH ve LH hormonları düşüktür): %5-15
2) Erkek yumurtalıklarının (=Testis;=Erbezi) hormon salgılayamaması ve sperm üretememesi (Kleinfelter sendromu, genetik bozukluklar, testis iltihapları, inmemiş testis, geçirilmiş ameliyatlar vb…) (FSH ve LH hormonları yüksektir): % 70-80
3) Erkek yumurtalıklarında üretilen spermlerin dışarıya taşınmasını gerçekleştiren kanalların doğuştan yokluğu ya da tıkanması(kistik fibrozis hastalığı, enfeksiyonlar gibi sebeplerle tıkanıklık oluşur) (FSH ve LH hormonları normaldir): % 2-5
4) Sebebi bilinmeyen erkek kısırlığı: %10-20
Yukarıda bahsedilen nedenlerden dolayı, sperm incelemesinde bozukluklar ortaya çıkar. Erkek nedenli kısırlıkta teşhis amaçlı olarak kullandığımız yegane ve en önemli test sperm analiz testidir (gerekirse ilave test istenir). Erkek kaynaklı kısırlığı olan hastaları sperm parametrelerinin sonuçlarını göz önüne alarak ve kabaca aşağıdaki şekilde sınıflayarak tedavilerini planlarız:
-Hafif Erkek Faktörü:10-15 milyon sperm/ml + % 30-40 hareketli sperm
-Orta Erkek Faktörü: 5-10 milyon sperm/ml + % 20-30 hareketli sperm
-Ağır Erkek Faktörü: 5 milyon’dan az sperm/ml + % 20’den az hareketli sperm
-Azoospermi olan hastalar (Bazen sperm analizinde hiç sperm bulunamazsa azoospermi denir)
Sayfa içeriği sadece bilgilendirme amaçlıdır, tanı ve tedavi için mutlaka doktorunuza başvurunuz.
İçerik Güncelleme Tarihi : 07.07.2023